แนวทางการปรับปรุงวิธีการขั้นตอนและระบบการทำงานของ สป. มท. (2536)

วัตถุประสงค์
..........หาข้อเสนอแนะแนวทางปรับปรุงวิธีการ ขั้นตอน และระบบการทำงานของ สป. มท.

ผลการศึกษา์
1. กระทรวงมหาดไทย
..........1.1 บทบาทของกระทรวงมหาดไทย ที่เป็นอยู่ปัจจุบัน สรุปได้เป็น 3 ด้าน คือ
                     (1) การรักษาความสงบเรียบร้อยภายใน
                     (2) การส่งเสริมการเลี้ยงชีพและคุณภาพชีวิตประชาชนและชุมชน  
                     (3) การจัดการการเปลี่ยนแปลงทางอำนาจ

               1.2 การเปลี่ยนแปลงของสังคมที่จะมีผลกระทบต่อกระทรวงมหาดไทย  
                     (1) เขตแบ่งพรมแดนเริ่มไร้ความหมาย อำนาจการควบคุมทางพื้นที่คลายความสำคัญลง    
                     (2) บทบาทของรัฐในการส่งเสริมอาชีพหมดความจำเป็นลง เพราะกระแสทุนนิยม (Market Force)
                     (3) พลังอำนาจทางสังคมเศรษฐกิจเติบกล้าขึ้น กดดันอำนาจรัฐให้ผ่อนคลายการควบคุม และสามารถเชื่อมโยงเข้าสู่ระบบการเมือง เกิดความชอบธรรมในการช่วงชิง สอด แทรกเข้าครองอำนาจการปกครอง ทดแทนอำนาจรัฐดั้งเดิมมากขึ้นๆ

              1.3 ข้อเสนอเพื่อปรับบทบาทของกระทรวงมหาดไทย (ในภาพรวม) เพื่อโต้ตอบการเปลี่ยนแปลงของสังคมดังกล่าวข้างต้น
                      (1) มท. ต้องปรับทัศนคติให้ยอมรับและเข้าใจถึงลักษณะของพลังอำนาจใหม่   และการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น
                      (2) ผู้ว่าราชการจังหวัด ต้องเปลี่ยนบทบาท จากเดิมที่เป็นยอดปิรามิด มาเป็นศูนย์กลางการประสานพลังต่าง ๆ แทน (ต้องพัฒนาทักษะและบทบาท ผวจ.ในด้านการวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อม และการวิเคราะห์ผลกระทบทางสังคม)
                    (3) เพิ่มขีดความสามารถของหน่วยงานมันสมอง เพื่อให้ช่วยในด้านการปรับทัศนคติ และปรับปรุงการบริหาร    
                   (4) จัดรูปความสัมพันธ์ระหว่างส่วนกลาง : ภูมิภาค และภูมิภาค : ท้องถิ่น ให้รองรับบทบาทการเป็นศูนย์กลางการประสาน

2 สำนักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย
              ข้อเสนอเพื่อปรับปรุงบทบาท ขั้นตอน วิธีการ และระบบการทำงานของสำนักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย

             2.1 สำนักงานปลัดกระทรวง ในฐานะกระทรวง               
                       (1) ควรมีบทบาทเชิงรุกในการชี้ให้เห็นปัญหาภูมิภาคที่ขาดการกำกับดูแลอย่างจริงจัง จึงต้องปรับปรุงแผนพัฒนาจังหวัด ปรับปรุงระบบงบประมาณให้ ผวจ. มีอำนาจในการเสนอของบฯ และบริหารงบฯ อย่างเต็มที่
                      (2) มีการกำหนดภารกิจหลักภารกิจรองของกระทรวงมหาดไทยให้ชัดเจน เพื่อให้เป็นเครื่องมือที่ช่วยให้ สป.มท. สามารถประสานการปฏิบัติในลักษณะที่มีเป้าหมายร่วมกัน สามารถจัดลำดับความสำคัญของงานได้ รวมทั้งเป็นเครื่องมือในการควบคุมและป้องกันแก้ไขการปฏิบัติงานซ้ำซ้อน และปัญหาการขยายหน่วยงานที่ไร้ประสิทธิภาพ
                    (3) ปรับปรุงบทบาทความสัมพันธ์ของกระทรวงและกรมในสังกัด โดยกระทรวงกำหนดนโยบาย แผนงาน จัดสรรทรัพยากร และกำกับดูแล ส่วนกรมบริหารงาน
                   (4) สร้างกลไกในการเชื่อมโยงกับสภาพแวดล้อมภายนอก เช่นทบทวนคณะกรรมการต่างๆ ให้ตัวแทนของกลุ่มที่เกี่ยวข้องในสังคม เข้ามาร่วมด้วยอย่างครบถ้วน
                  (5) ให้มีการสับเปลี่ยนนักบริหารข้ามกรม กอง หรือกระทรวง เพื่อให้ได้นักบริหารที่มีสายตากว้างไกล มองที่ผลประโยชน์ส่วนรวม และการมีปฏิสัมพันธ์กับสภาพแวดล้อมภายนอก
                 (6) พัฒนาบุคลากรระดับล่างซึ่งติดต่อใกล้ชิดประชาชน ให้มีความรู้ความสามารถในการให้บริการแก่ประชาชน
                 (7) จัดให้มีระบบข้อมูลข่าวสารด้วยระบบคอมพิวเตอร์ สามารถเชื่อมโยงข้อมูลระหว่างจังหวัด กับกระทรวง กรม กอง และรัฐสภาได้
               (8) ลดโครงการที่ไม่ส่งประโยชน์ โดยให้หน่วยงานระดับล่าง โดยเฉพาะในระดับจังหวัด มีอิสระในการเลือกทำโครงการให้สอดคล้องกับสภาพปัญหาของพื้นที่ หรือการยุติหรือเลิกโครงการที่ไม่ส่งประโยชน์หรือไม่จำเป็น ไปทำโครงการอื่นแทน
             (9) ปรับปรุงระบบการประเมินผลให้คำนึงถึงความพึงพอใจของประชาชนผู้รับบริการ ความทั่วถึงในการให้บริการ และความเป็นธรรมที่โครงการของรัฐให้แก่ประชาชน ทั้งนี้  โดยให้มีองค์กรภายนอกที่เป็นกลาง และตัวแทนประชาชนเข้าร่วมในการประเมินด้วย

       2.2 สำนักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย ในฐานะกรม
                (1) ควรทบทวนการจัดบทบาทอำนาจหน้าที่ใหม่ ในบางกอง เพื่อให้ภาระหน้าที่ของ สป.มท. ชัดเจน มีเอกภาพ โดยเฉพาะในจุดเน้นของบทบาท staff function สามด้าน คือ ด้านการกำหนดนโยบายและแผน การกำกับนโยบายและแผน และการติดตามประเมินนโยบายและแผน ดังนี้

• กองการเจ้าหน้าที่ ควรปรับปรุงให้มีการประเมินผลการปฏิบัติงาน (พิจารณาที่ผลงาน และความสำเร็จของบุคคล) และนำผลประเมินไปใช้ในการบริหารงานบุคคล
• สถาบันดำรงราชานุภาพ ควรพัฒนาและปรับระบบสภาพแวดล้อมภายในของ มท.ให้เป็นเชิงรุก และเหมาะสมกับสภาพแวดล้อมภายนอกกระทรวง
• สำนักนโยบายและแผน เน้นการกำหนดนโยบายและแผนของ มท.ให้สอดคล้องกับแผนชาติ รวมทั้งติดตามประเมินผลนโยบายและแผนในภาพรวม
• กองนิติการ ให้มีบทบาทในการพัฒนากฏหมายเพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่อเศรษฐกิจและสังคม
• กองตรวจราชการฯ ให้มีบทบาทในการติดตามประเมินทุกข์สุขของประชาชนในฐานะที่เป็นปรอทวัดผลสำเร็จของ มท.

             (2) สร้างมาตรฐานงาน ให้เห็นขอบเขตความรับผิดชอบระหว่างหน่วยงานใน สป.มท. โดยการจัดทำคู่มือบรรยายลักษณะงาน, ทำผัง work flow, ทำคู่มือการทำงาน, กำหนดมาตรฐานงาน (job standardization)์
             (3) พัฒนาระบบกลไกการประสานงานแบบพิเศษ เพื่อโต้ตอบกับเหตุการณ์เร่งด่วน/เฉพาะกรณี เช่นการพัฒนาระบบ net-working, ระบบลัดขั้นตอน(by passing), hotline unit, specialist unit, one stop service, decision making unit, MIS, ระบบอำนาจตัดสินใจเคลื่อนที่ (Mobile & Ad Hoc Decision Maker), ระบบที่ปรึกษาแบบระดมสมอง (Brain Storm Consultation), คณะกรรมการเฉพาะกิจ(Ad Hoc Committee) ฯลฯ์
           (4) เสริมสร้างสมรรถนะของหน่วยงานวิชาการให้สามารถพึ่งพาตัวเองได้ สามารถทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางความชำนาญการด้านวิจัยเพื่อพัฒนา และเป็นศูนย์ให้คำปรึกษาเสนอแนะนโยบาย เตรียมความพร้อมของบุคลากร และชี้แนะแนวทางการพัฒนา แก่กระทรวง (สถาบันดำรงราชานุภาพจะมีบทบาท ด้านนี้ค่อนข้างมาก)์
         (5) พัฒนาระบบข้อมูลข่าวสาร ทั้งระดับบัญชาการและระดับปฏิบัติ ให้ทันสมัย มีการ เชื่อมโยงประสาน ทั้งระหว่างหน่วยงานภายใน  และกับหน่วยภายนอก ทั้งภาครัฐและเอกชน จนสามารถให้บริการข้อมูลข่าวสารเพื่อการปฏิบัติภารกิจของหน่วยงานต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ (ศูนย์สารสนเทศจะมีบทบาทมากในส่วนนี้)์
          (6) ถ่ายโอนงานบางประเภทไปให้ภาคเอกชนทำ เช่นงานถ่ายเอกสาร งานพิมพ์ งาน รปภ. งานทำความสะอาด  งานจัดส่งเอกสาร   งานประชาสัมพันธ์ วิธีการคือ ตั้งคณะกรรมการ  Privatization  Committee  ขึ้น พิจารณางาน กำหนดแผนปฏิบัติ และงบประมาณ เพื่อถ่ายโอนงานให้ภาคเอกชน ต่อไป

ผู้ศึกษา/เจ้าหน้าที่

ผู้ศึกษาวิจัย : ศ.ดร.วรเดช จันทรศร สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
เจ้าหน้าที่ประสานงาน : สงวน ธีระกุล   
E-mail address : dsanguan@yahoo.com